In de non-discriminatiewetten van 30 juli 1981 en van 10 mei 2007 wordt voorzien dat een direct of indirect onderscheid op grond van één van de beschermde criteria nooit als discriminatie wordt beschouwd wanneer het om een maatregel van positieve actie gaat.

Dergelijke maatregelen zijn bedoeld om de nadelen die een "kansengroep" lijdt of ondergaat, te verminderen, op te heffen of te compenseren, zodat deze groep ten volle kan participeren aan het arbeidsproces.

Met een Koninklijk Besluit van 11 februari 2019, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 1 maart 2019 en dat in werking treedt op 11 maart 2019 is nu uitvoering gegeven aan deze wettelijke bepalingen.

De voorwaarden van een positief actieplan in de onderneming worden omschreven.

Het actieplan moet betrekking hebben op één van de door de wet beschermde criteria, namelijk leeftijd, seksuele geaardheid,

burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap, sociale afkomst, nationaliteit, een zogenaamd ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming en geslacht.

Positieve actie-maatregelen dienen tot stand te komen hetzij via een collectieve arbeidsovereenkomst, hetzij via een toetredingsakte tot bepaling van de voorwaarden ervan.

Het koninklijk besluit beschrijft de opmaakprocedure van zo’n toetredingsakte, die eigenlijk identiek is aan deze voor de opstelling en de wijziging van het arbeidsreglement.

Een actieplan is slechts mogelijk indien er een kennelijke ongelijkheid is tussen de personen van de beoogde doelgroep, dragers van een beschermd criterium en de andere personeelsleden, die geen drager zijn van hetzelfde criterium.

Positieve acties kunnen verschillende vormen aannemen. Type-voorbeelden worden gegeven zoals : 

Wervingscampagnes voor specifieke doelgroepen;

Het gericht promoten van vacatures bij specifieke doelgroepen;

Ondersteuningsprogramma’s voor sollicitanten;

Stageplaatsen voorbehouden aan bepaalde doelgroepen;

Het stimuleren van opleidingen met het oog op doorgroeimogelijkheden of het doorbreken van een glazen plafond.

De vraag rijst of positieve acties ook een meer gedurfde vorm kunnen aannemen zoals genderquota of voorrang bij aanwerving of promotie.

De maatregel moet evenredig zijn met het legitieme doel, mag slechts tijdelijk zijn en mag de rechten van derden niet nodeloos en onterecht inperken.

Het positieve actieplan kan slechts worden uitgevoerd nadat de Minister van Werk het heeft goedgekeurd.

Het valt te verwachten dat de vakbonden bij het sociaal overleg vragende partij zullen zijn om positieve acties op te nemen in de collectieve arbeidsovereenkomsten.